Wpływ depresji na struktury mózgu. Nowe możliwości leczenia

 Dotychczasowe metody leczenia depresji (alternatywne dla farmakoterapii)

• lobotomia (inne nazwy to lobotomia przedczołowa, czołowa, leukotemia) – czyli słynny zabieg neurochirurgiczny propagowany przez Freemana w którym miało dojść do przecięcia połączeń nerwowych łączących płaty mózgowe czołowe ze strukturami międzymózgowia (podwzgórzem lub wzgórzem). Metoda stosowana u chorych na psychozy, depresję oraz mających zaburzenia zachowania (to najbardziej kontrowersyjny przypadek, ale nie o tym jest ta notatka). Wśród skutków ubocznych notowało się m.in. śmierć i nieodwracalne uszkodzenia mózgu. Freeman „przecinał” połączenia nerwowe na ślepo, ale uważał że niszczy jedynie neurony odpowiedzialne za stany chorobowe pacjentów. Czyli gdzieś coś dzwoniło, ale nie wiadomo za bardzo w której parafii.

Przeczytaj też: Depresja lekooporna – 5 aktualnych faktów

Dla dociekliwych – nowe techniki leczenia

1. przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) – metoda nieinwazyjna (nie jest nic wprowadzane w ciało), korzystająca ze zjawiska indukcji elektromagnetycznej by wywołać słabe napięcie elektryczne za pomocą szybko zmieniającego się pola magnetycznego. Stymulacja ta powoduje depolaryzację i hiperpolaryzację neuronów, co aktywuje poszczególne, poddawane stymulacji ośrodki mózgu (Zyss, 2010, wikipedia.pl). W porównaniu z poniższymi nie brzmi tak źle i strasznie.. :).
2. elektryczna stymulacja nerwu błędnego (VNS) – w Polsce stosowana przez profesora Marka Harata. Z wymienionych metod jest dotychczas najlepiej przebadana, a jej skuteczność została potwierdzona w terapii lekoopornej i/lub nawracającej postaci depresji. Wcześniej była stosowana jedynie w leczeniu padaczki. Znaczenie ma tu szczególna anatomia nerwu błędnego, należącego do nerwów czaszkowych: jego wypustki są długie, sięgają daleko poza samą czaszkę unerwiając narządy szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej. Przed właściwym leczeniem wszczepia się pod skórę na klatce piersiowej generator elektryczny i przeprowadza jego elektrody w obręb szyi, gdzie przebiega lewy nerw błędny. Właściwa stymulacja lecznicza to cykliczne generowanie impulsów elektrycznych w seriach po 30 sekund, naprzemiennie z kilkuminutowymi przerwami. Mechanizm działania antydepresyjnego i przeciwpadaczkowego stymulacji nerwu błędnego nie jest dobrze znany, jednak przypuszcza się, że jest związany ze szlakami nerwu błędnego, które prowadzą do jądra sinawego i okołoramieniowego. Objawy uboczne? I ta metoda nie jest ich pozbawiona: często obserwuje się zmianę barwy głosu, chrypkę, kaszel, zaburzenia połykania, oddychania i czucia, bóle głowy, skurcze krtani, nudności. Istnieje też (niewielkie) ryzyko pogorszenia stanu psychicznego, także ten…(Zyss, 2010).
3. terapia magnetowstrząsowa (MST/MCT, zabiegi magnetowstrząsowe) –metoda polegająca na wywoływaniu czynności napadowej za pomocą zmaksymalizowanych parametrów stosowanych w pierwszej wymienionej metodzie – przezczaszkowej stymulacji magnetycznej – możliwych do uzyskania dzięki specjalnym stymulatorom i cewkom stymulacyjnym. Jak podaje autor, większość dotychczasowych badań została przeprowadzona na zwierzętach (małpy, szczury), nieliczne z kolei są badania kliniczne na chorych. Ukierunkowane były również nie tyle na skuteczność działania antydepresyjnego, co na bezpieczeństwo samej techniki. Brak jest też badań nad systematyczną terapią magnetowstrząsową czy też zabiegów podtrzymujących efekt antydepresyjny. Podobnie jak w przypadku terapii elektrowstrząsami pacjent poddawany jest znieczuleniu ogólnemu. Ten rodzaj terapii eksperymentalnej jest zarezerwowany dla chorych, u których zawiodły inne metody leczenia – prócz elektrowstrząsów (Zyss, 2011).
4. głęboka stymulacja mózgu (DBS) – do mózgu pacjenta wprowadza się elektrodę, którą przesyłany jest prąd elektryczny. Jest to unowocześniona terapia elektrowstrząsami, ukierunkowana jedynie na tzw „ośrodek smutku”, której następstwem jest ustąpienie depresji. Ta chirurgiczna metoda leczenia zmienia aktywność mózgu w sposób kontrolowany, a jej efekty są odwracalne (Zyss, 2010). Ryzyko samego zabiegu neurochirurgicznego wiąże się ze zgonem, śpiączką, paraliżem, krwawieniem do mózgu, wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, infekcjami, bólami głowy, udarem mózgu, przejściowymi/trwałymi powikłaniami neurologicznymi. Z kolei objawy uboczne samej stymulacji często ustępują po odpowiednim wykalibrowaniu ustawień urządzenia. Zalicza się do nich: mrowienia, przejściowe nasilenie objawów chorobowych, problemy z mową, z widzeniem, zawroty głowy i zaburzenia równowagi, osłabienie lub częściowy paraliż mięśni twarzy i kończyn, odrętwienia, kaszel, deja vu (medtronic.pl).
5. przezczaszkowa stymulacja stałoprądowa (tDCS) – najnowsza z badanych technik leczenia depresji. Wykorzystywany jest w niej słaby prąd stały (natężenie 1-2 mA) aplikowany za pomocą elektrod skórnych przez 20-30 minut. Właściwie nie dochodzi w niej do stymulacji, a do polaryzacji. Elektrody o dużej powierzchni mogą być umieszczane nad dowolną okolicą głowy chorego: w przypadku depresji preferuje się umiejscawianie ich nad lewą okolicą grzbietowo-boczną kory przedczołowej. Jest ona uważana za jedną z kluczowych, najistotniejszych struktur odpowiadających za zaburzenia nastroju. Stałe napięcie przyłożone do głowy wytwarza stałe pole elektryczne, które z kolei modyfikuje częstotliwość (zmniejsza lub zwiększa) wyładowania neuronów. Wykorzystywany w tej technice prąd jest niewyczuwalny dla pacjenta. Ostatnia dekada przyniosła kilkanaście prac klinicznych wskazujących na pewną skuteczność antydepresyjną metody tDCS (Zyss, 2011).

joanna w.