Kryzys psychiczny – to się zdarza. Jak przetrwać załamanie nerwowe?

Kryzys psychiczny to ostre, przejściowe doświadczenie zakłócenia równowagi psychicznej. Doświadczenie takie przekracza możliwości samodzielnego poradzenia sobie danej osoby. Może być skutkiem konfrontacji z zaskakującą sytuacją bądź wydarzeniem krytycznym, może być też spowodowany zagrożeniami związanymi z sensem życia, systemem wartości, koncepcji własnej osoby. Nie jest to choroba i nie wymaga leczenia. Jak w takim razie radzić sobie z załamaniem nerwowym?

Załamanie nerwowe – objawy

„Ludzie znajdują się w stanie kryzysu, kiedy napotykają na przeszkody w osiąganiu ważnych celów życiowych – przeszkody, które w tym czasie wydają się nie do pokonania za pomocą zwyczajowych metod rozwiązywania problemów. Powoduje to stan dezorganizacji i zamieszania, w którym podejmowane są liczne próby nieudanych rozwiązań” (Caplan, 1961)

Załamanie nerwowe przejawia się objawami psychicznymi i fizycznymi. Najczęstsze objawy psychiczne to:

• Niemoc,
• Apatia,
• Spadek motywacji do działania i pracy,
• Wycofanie z życia towarzyskiego,
• Napięcie,
• Lęk,
• Niekontrolowane wybuchy płaczu lub złości,
• Poczucie braku sensu,
• Problemy ze snem,
• Dezorientacja w czasie i miejscu.

Z wymienionymi objawami często łączą się symptomy fizyczne kryzysu:

• Wzmożone napięcie mięśni,
• Drżenie rąk,
• Nadmierne pocenie,
• Zawroty głowy,
• Osłabienie organizmu,
• Migreny,
• Duszności,
• Spadek masy ciała,
• Problemy trawienne,
• Brak apetytu,
• Nudności i wymioty.

Rodzaje kryzysów emocjonalnych

Kryzys kryzysowi nierówny. Mogą być chroniczne, mogą być ostre. W zależności od przyczyn wywołujących załamanie nerwowe wyróżniamy kilka rodzajów kryzysów:

1. Kryzysy rozwojowe –  opisane zostały w koncepcji Erika Ericksona. Spowodowane są one przez wydarzenia zachodzące w toku rozwoju człowieka, powodujące gwałtowną zmianę lub życiowy zwrot. Jest to normalne zjawisko adaptacyjne.
2. Kryzysy sytuacyjne –  wywołane są przez nagłe i nieoczekiwane wydarzenia, utratę czegoś albo kogoś. Pojawiają się w sytuacjach rzadkich i nadzwyczajnych, które są zaskoczeniem i stąd człowiek nie może ich kontrolować i przewidywać. Człowiek staje się bezradny wobec trudności. To reakcja na udział w wypadkach, porwaniach, utratę pracy, informację o ciężkiej chorobie własnej lub członka rodziny, śmierć bliskiej osoby. Mogą być też wywołane przez wydarzenia pozytywne, takie jak zawarcie małżeństwa, urodzenie dziecka, ukończenie studiów, zmiana kierunku kariery zawodowej, otrzymanie hipoteki albo darowizny, czy nadzwyczajne osobiste osiągnięcia. Kluczem do odróżnienia kryzysu sytuacyjnego od innych jest przypadkowość, nagłość czy wywołanie wstrząsu.
3. Kryzysy egzystencjalne – to wewnętrzne konflikty i lęki, związane z sensem życia, wolnością, niezależnością. Są typowe dla bilansów życiowych u nastolatków oraz w chwili przekraczania symbolicznych progów życiowych w 40, 50 i 60 roku życia, zwane potocznie „kryzysem wieku średniego”.
4. Kryzysy spowodowane przewlekłym stresem – następują, gdy człowiek nie jest w stanie dłużej radzić sobie z narastającym napięciem, zwłaszcza bagatelizowanym czy spychanym do nieświadomości, np. z problemami małżeńskimi, finansowymi, niesatysfakcjonującą pracą.

---

Przeczytaj też: Nowy zawód: Ekspert przez doświadczenie. Kim jest instruktor zdrowienia?

---

Pozytywne skutki kryzysu psychicznego

W czasach studenckich usłyszałam na zajęciach z Interwencji kryzysowej, że klienci w trakcie kryzysu są wyjątkowo chętni do wprowadzania w swoim życiu zmian. Zanika opór, wzrasta motywacja do działania. Potencjał rozwojowy człowieka jest bardzo wysoki. W związku z tym praca terapeutyczna w kryzysie jest bardzo produktywna. Wystarczy tylko wykorzystać ten potencjał do zmiany. Słowa te utkwiły mi w pamięci i zmieniły całkowicie dotychczasowe myślenie o kryzysach, jako o momencie, który należy jedynie przetrwać.

Nawet przy traumatycznych kryzysach, wywołanych nieprzewidzianymi obciążeniami psychicznymi istnieje szansa na rozwój osobowości. Wielu znaczących dla współczesnej psychologii autorów wyraża pogląd, że bez kryzysu nie ma rozwoju osobowości.

Pozytywne przezwyciężenie kryzysu emocjonalnego pozwala na osiągnięcie wyższego stopnia rozwoju osobowości. Wyróżnia się trzy fazy przemiany w kryzysie:

• szoku – wówczas konieczna jest pomoc, podtrzymanie pozwalające przetrzymać fazę reakcji, gdyż istnieje zagrożenie wystąpienia Zespołu Stresu Pourazowego PTSD,
• przepracowywania – gdy następuje spojrzenie w przyszłość,
• nowego zorientowania – gdy można osiągnąć wyższy stopień rozwoju osobowości.

Recepta na kryzys – 5 kroków

1. Rozmowa z przyjaźnie nastawionym człowiekiem – Porozmawiaj z kimś bliskim, psychologiem, lekarzem lub pracownikiem OIK o tym, co przeżywasz. Nazwij po imieniu swoje emocje i uczucia. Potrzebujesz teraz wsparcia emocjonalnego i obecności drugiego człowieka.
2. Analiza sytuacji powodującej kryzys – należy najpierw rozpoznać sytuację: co wywołało kryzys? Co jest przyczyną załamania nerwowego? Jakie działania dotychczas podejmowałem w celu poradzenia sobie? Jakie efekty one przyniosły? W jaki sposób zwykle radzę sobie z trudnościami?
3. Opracowanie planu działania – posiadanie planu działania jest niesamowicie ważne w chwili doświadczania załamania nerwowego. Aby go stworzyć, należy odpowiedzieć na pytania: Co mogę z tym zrobić? Jakimi środkami dysponuję? Czy zdarzało się to już wcześniej? Co wtedy zrobiłem i z jakim efektem? Plan działania musi zawierać konkrety (np. zwrócenie się o pomoc do innych osób/instytucji pomocowych; rozpoczęcie leczenia farmakologicznego).
4. Ocena skuteczności planu działania i jego ewentualne modyfikacje – co pewien czas (może być to co kilka dni, może być raz w tygodniu – w zależności od sytuacji) dokonaj oceny funkcjonalności opracowanego planu i wprowadź ewentualne poprawki. Czy plan jest możliwy do zrealizowania? Czy jesteś w stanie go zrealizować? Czy ma luki, które wymagają uzupełnienia?
5. Redukowanie negatywnych emocji poprzez uważność, przyjemności, ruch fizyczny – w trakcie załamania nerwowego człowiek doświadcza wielu negatywnych emocji. W przeważającej mierze jest to lęk i silny stres. Przeżywane stany wyczerpują psychicznie. Załamanie nerwowe łatwiej przetrwać, redukując w sposób zdrowy powstałe napięcie: poprzez ruch fizyczny, relaks, spotkania towarzyskie itp. Unikajmy stosowania używek.

Indywidualne pokonywanie kryzysów zależy od wzorców zachowań i może być ułatwione dzięki pomocy psychologicznej – a dokładniej interwencji kryzysowej. To też doskonała okazja do nauki nowych, bardziej konstruktywnych strategii postępowania w sytuacjach trudnych, wykorzystując swoje zasoby.

---

Jesteś ciekawy, w jaki sposób ja radzę sobie w sytuacjach kryzysowych? Przeczytaj też: Zmiany w głowie, zmiany w życiu – jak radzę sobie, gdy wszystko się wali

---