Maj to miesiąc świadomości na temat zaburzenia osobowości typu borderline. Celem akcji jest lepsze rozumienie specyfiki borderline, przybliżenie mechanizmów tego zaburzenia oraz realiów życia osoby cierpiącej na niego. Dotyczy ono ok. 2% ogółu społeczeństwa. Ok. 75% osób z rozpoznaniem borderline to kobiety. Objawy osobowości z pogranicza to wahania nastroju, napady gniewu, niestabilny obraz siebie, niestabilne związki z innymi ludźmi, silny lęk przed odrzuceniem, autoagresja oraz uczucie pustki.
Nazewnictwo osobowości typu borderline
Zanim przedstawię objawy osobowości z pogranicza przybliżę złożone nazewnictwo tego zaburzenia. Otóż jednostka ta opisywana jest za pomocą kilku terminów. Inne nazwy zaburzenia osobowości borderline to:
- Osobowość z pogranicza;
- Zaburzenie osobowości z pogranicza;
- Osobowość chwiejna emocjonalnie typu borderline;
- BPD – Border Personality Disorder (z ang.).
Warto podkreślić, że obecnie panuje tendencja do odchodzenia od pojęcia „borderline”, jako mylącego i piętnującego, na rzecz pojęć bardziej opisowych, np. osobowość o typie chwiejnym emocjonalnie. Początkowo używano go do opisywania stanów na granicy zaburzeń neurotycznych i psychotycznych (np. schizofrenia typu borderline). Od czasu wprowadzenia kryteriów diagnostycznych DSM-III termin ten nie ma powiązania ze schizofrenią, jednak dawna klasyfikacja stygmatyzuje osoby z rozpoznaniem osobowości typu borderline i jest źródłem wielu mitów.
Co to jest zaburzenie borderline?
Termin „borderline” wprowadził amerykański psychoanalityk Stern w 1938 roku. Jest to wzorzec zachowania charakteryzujący się impulsywnością i niestabilnością w kontaktach międzyludzkich, troską o wizerunek własnej osoby oraz zmiennym nastrojem.
Klasyfikacja DSM-IV wymienia 9 kryteriów diagnostycznych BPD. Objawy osobowości z pogranicza to:
- Podejmowanie nieustannych wysiłków w celu uniknięcia rzeczywistego lub wyimaginowanego porzucenia – osoba z BPD odczuwa intensywny strach przed porzuceniem i nieadekwatną złość w obliczu rozłąki. Nie toleruje samotności i potrzebuje nieustannie być z innymi ludźmi.
- Niestabilne i intensywne związki międzyludzkie – na zmianę idealizują i dewaluują partnerów lub potencjalnych partnerów;
- Niestabilny obraz siebie i poczucia własnego „ja” – nagłe zmiany wyobrażeń o sobie, niespodziewane zmiany w systemie wartości, celach, identyfikacji seksualnej, poglądach, aspiracjach zawodowych;
- Impulsywność w przynajmniej dwóch potencjalnie autodestrukcyjnych obszarach: wydawanie pieniędzy, seks, nadużywanie alkoholu i/lub narkotyków, kradzieże, obżarstwo, ryzykowne zachowania;
- Przejawianie zachowań autodestrukcyjnych: groźby samobójstwa lub samookaleczenia, próby samobójcze, samookaleczenia;
- Niestabilność emocjonalna – tendencja do drażliwości, irytacji i lęku;
- Chroniczne uczucie pustki;
- Nieadekwatna do sytuacji złość lub wyraźne trudności z kontrolowaniem złości – częste okazywanie rozdrażnienia, bójki, stałe uczucie złości;
- Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne lub paranoidalne – związane z doświadczaniem stresu.
Ludzie z osobowością typu borderline mają poważnie zaburzone i niestabilne poczucie tożsamości. Ich kontakty z otoczeniem są równie niestabilne i wywołują w nich poczucie zagrożenia. Są niepewni siebie, często czują się lekceważeni, grożą samobójstwem lub atakują słownie partnera nawet z pozoru błahego powodu. Ich związki są burzliwe i intensywne – zaczynają się od idealizacji partnera, a kończą gorzkim rozczarowaniem i żalem.
Charakterystyczny jest również zmienny nastrój osoby z borderline – często reagują gwałtownymi wybuchami, mają problemy z opanowaniem gniewu, źle tolerują frustrację. Przez chroniczne uczucie pustki źle znoszą samotność. Niestabilność emocjonalna skutkuje drastycznymi zmianami nastroju oraz samodestrukcyjnymi, impulsywnymi zachowaniami (hazard, ryzykowny seks, nadużywanie alkoholu i narkotyków, próby samobójcze, samookaleczenia).
Często próby samobójcze mają charakter manipulacyjny, ale według statystyk od 3-9% osób z zaburzeniem z pogranicza odbiera sobie życie (Soloff i in., 1994; za: Carson, Butcher, Mineka, 2005).
Objawy osobowości z pogranicza to również krótkie lub przelotne epizody utraty kontaktu z rzeczywistością, w trakcie których pacjenci miewają urojenia i inne objawy psychotyczne, jak: halucynacje, paranoiczne przeświadczenia, wypaczenie obrazu własnego ciała, objawy dysocjacyjne. Nawet 20-40% pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline doświadcza tego typu urojeń i halucynacji.
Zaburzenia współwystępujące z BPD
Osobowość z pogranicza często współistnieje z innymi zaburzeniami. Jest związana z większym ryzykiem wystąpienia:
- zaburzeń lękowych;
- zaburzeń nastroju (depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej);
- zaburzeń odżywiania (w tym anoreksji i bulimii);
- zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego;
- zaburzeń występujących pod postacią somatyczną;
- nadużywania różnych substancji psychoaktywnych.
Jak się leczy zaburzenie osobowości borderline?
Opisywane zaburzenie wymaga wielokierunkowego leczenia: psychoterapii, farmakoterapii, a niekiedy również hospitalizacji.
Wśród psychoterapeutów panuje pewien sceptycyzm co do możliwości leczenia zaburzeń osobowości, jednak ostatnimi laty opracowano kilka skutecznych terapii dedykowanych pacjentom z zaburzeniem z pogranicza. Pierwsze badania dokumentują możliwość osiągnięcia przynajmniej poprawy stanu psychicznego pacjentów.
Poniższe rodzaje psychoterapii potrafią stymulować znaczącą poprawę u ludzi z tym zaburzeniem. Należą do nich:
- Terapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT),
- Terapia Skoncentrowana na Przeniesieniu (TFT),
- Terapia Skoncentrowana na Schemacie (SFT).
W przypadku pojawienia się objawów psychotycznych, nerwicowych, maniakalnych lub depresyjnych wprowadza się również farmakoterapię: leki antydepresyjne, przeciwpsychotyczne i stabilizujące nastrój.
Zainteresowanych tematem zaburzenia z pogranicza odsyłam również do artykułu o tym, Jak wspierać osoby z borderline?
Literatura
- Carson, R., Butcher, J., Mineka, S. (2005). Psychologia zaburzeń. Wyd. GWP, Gdańsk.
- Cierpiałkowska, L. (2004). Psychologia zaburzeń osobowości. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Jestem z pasji oraz zawodu psychologiem. Mój blog porusza kwestie zdrowia psychicznego i psychologii. Ponadto recenzuję książki psychologiczne oraz polecam filmy i seriale psychologiczne, więc znajdziesz tu sporo inspiracji. Na co dzień pracuję z osobami niepełnosprawnymi psychicznie i intelektualnie.