Co wiemy o autyzmie? Raport z badań nad świadomością autyzmu

Kwiecień to miesiąc Wiedzy o Autyzmie. Jaki jest stan wiedzy Polaków na temat tego zaburzenia? Jak postrzegane są osoby z autyzmem? Skąd czerpiemy wiedzę o autyzmie? Odpowiedzi na te kwestie dostarczają badania przeprowadzone przez Fundację JiM. Pokrótce je omówię w poniższym artykule.

Opis badania

W badaniu wzięło udział 1102 osoby, w tym:

– 48% to mężczyźni;

– 52% to kobiety.

Miejsce zamieszkania osób badanych:

– 38% to mieszkańcy wsi;

– 13% zamieszkuje małe miasto;

– 49% to mieszkańcy średniego, dużego lub wielkiego miasto.

Stan cywilny badanych:

– 27% badanych to single;

– 52% jest w związku małżeńskim;

– 13% w związku nieformalnym;

– 8% stanowią wdowcy i rozwiedzeni.

Test wiedzy obejmował 9 pytań. Dotyczyły one:

• Częstości diagnozowania autyzmu;
• Grupy wiekowej, jakiej dotyczy autyzm;
• Aktualnej wiedzy na temat przyczyn autyzmu;
• Pierwszych objawów autyzmu;
• Specyfiki otoczenia, jakie preferują osoby z autyzmem;
• Kontaktu osób autystycznych z innymi ludźmi;
• Częstości występowania ponadprzeciętnych zdolności w wąskiej dziedzinie u osób z autyzmem;
• Uleczalności autyzmu;
• Wyglądu fizycznego osób z autyzmem.

Wiedza o autyzmie – wyniki badania

• 83% badanych słyszało o autyzmie (głównie kobiety i osoby z wyższym wykształceniem), a 17% nie spotkało się dotychczas z tym pojęciem (przeważnie mężczyźni i osoby o wykształceniu podstawowym/gimnazjalnym)
• Tylko 11% badanych wiedziało dokładnie, czym jest autyzm i jakie cechy/zachowania wyróżniają osoby z autyzmem. Z kolei 48% osób posiadało wiedzę ogólną o tym zaburzeniu i mniej więcej wiedzieli, jakie cechy są dla niego charakterystyczne. 28% ogólnie wiedziało, czym jest autyzm, ale nie znali żadnych charakterystycznych cech. Z kolei 13% respondentów w ogóle nie orientowało się, czym jest autyzm.
• 55% ankietowanych zetknęło się kiedykolwiek z osobą z autyzmem (w życiu codziennym lub w mediach, filmie, literaturze). Aż 45% zadeklarowało, że nie miało nigdy takiego kontaktu.
• Najwięcej osób (bo aż 51% z tych, którzy kiedykolwiek mieli kontakt z autyzmem) miało kontakt z tym zaburzeniem poprzez telewizję (filmy, seriale, programy). Pozostałymi źródłami kontaktu były: rozmowy ze znajomymi i rodziną (31%), osobista znajomość z osobą z autyzmem (30%), Internet (25%), książki (24%).
• 48% respondentów zna lub widuje osobę z autyzmem:

  

• Wśród Polaków, którzy mieli kontakt z osobą z autyzmem aż 83% deklarowało przynajmniej wiedzę ogólną na temat tego zaburzenia. Polacy, którzy nie mieli kontaktu z osobą z autyzmem tylko 41% deklarowało posiadanie tego typu wiedzy.
• 12 proc. mieszkańców naszego kraju wierzy, że autyzm wywołują szczepionki. Ale też połowa Polaków z tym stwierdzeniem się nie zgadza. Pozostali są niezdecydowani (oczywiście teoria o powiązaniu autyzmu ze szczepieniem jest błędna).

Świadomość autyzmu – wnioski

• Mimo, że większość Polaków zna pojęcie ,,autyzm” i deklaruje posiadanie ogólnej wiedzy na jego temat, to ich faktyczna wiedza dotycząca autyzmu jest niewielka. Jedynie 5% Polaków udzieliło poprawnych odpowiedzi na większość zadanych pytań.
• Polacy mają rzadkie i powierzchowne kontakty z osobami autystycznymi. Znają je głównie  z fikcyjnych opowieści, zaczerpniętych z filmów i seriali, nie zaś z realnego, głębokiego kontaktu.
• Rzeczywista wiedza na temat autyzmu jest uboga. Jednak Polacy zdają sobie sprawę ze swej niewiedzy.
• Autyzm jest uważany za zjawisko dużo rzadsze, niż rzeczywiście ma to miejsce. Tylko 10% Polaków udzieliło poprawnej odpowiedzi na pytanie o częstość występowania autyzmu.
• Osoby autystyczne są zbyt często kojarzone przez naszych rodaków z posiadaniem nadzwyczajnych, wybitnych zdolności w bardzo wąskiej dziedzinie (to tzw. Zespół Sawanta). Aż 46% rodaków wierzy, że więcej niż połowa osób z autyzmem ma ponadprzeciętną zdolność w pewnej wąskiej dziedzinie. Tymczasem, tego typu zdolności dotyczą dużo mniejszej liczby osób z autyzmem (ok. 10%).
• Kontakt z osobami mającymi autyzm wzmacnia przekonanie o posiadaniu wiedzy na temat tego zjawiska (i jak pokazały dalsze analizy – rzeczywiście wzbogaca tę wiedzę). Także bardzo ważna jest widoczność osób z autyzmem: pokazywanie się „wśród ludzi”.
• Przyczyny autyzmu są uznawane za tajemnicze (takie jak szczepienia, choroba zakaźna, konsekwencja złego wychowania).
• Osoby z autyzmem postrzegane są raczej jako pokrzywdzone przez innych (np. przez państwo), cierpiące, ale jednocześnie nieprzewidywalne.
• Prawie 1/5 Polaków sądzi, że osoby mające autyzm stanowią zagrożenie dla innych, a 1/3 jest przekonana, że zagrażają one samym sobie (!).
• Ponad połowa badanych ocenia osoby z autyzmem jako zdolne do podjęcia pracy zawodowej. Prawie połowa sądzi również, że są one w stanie założyć rodzinę. Druga połowa ma wątpliwości, czy powinny mieć one prawo do zawierania małżeństw.  Co więcej, ponad 1/5 stanowczo odmawia im prawa do posiadania dzieci.
• 40% ankietowanych uważa, że dzieci z autyzmem nie poradzą sobie w zwyczajnej szkole. Ale aż 1/3 Polaków uznała, że osoby autyzmem są w stanie poradzić sobie w zwykłej szkole. Rezultaty te wydają się potwierdzać brak zdecydowania Polaków w tematyce doboru najlepszego miejsca edukacji dla osób z autyzmem.
• Społeczeństwo wykazuje wysokie poparcie dla praw osób z autyzmem (prawo do bezpłatnej terapii, edukacji i do podjęcia pracy) – za wyjątkiem prawa do założenia własnej rodziny.
• Budujące są jednak dane dotyczące akceptacji autyzmu. Zdecydowana większość Polaków deklaruje, że zaakceptowałaby osobę z autyzmem jako sąsiada czy współpracownika. Prawie połowa Polaków nie jest jednak pewna, że chciałaby, żeby członek ich rodziny zawarł związek małżeński z osobą z autyzmem. Większość Polaków nie ma jednak problemów z akceptacją dziecka z autyzmem uczęszczającym do jednej klasy z ich własnym dzieckiem, jak i wspólnej zabawie z nim.