Podstawą diagnozy zaburzeń psychicznych jest zebranie wywiadu i obserwacja. Jednak bardzo pomocne w procesie diagnozowania są narzędzia diagnostyczne mierzące cechy uznane za typowe dla danego zaburzenia. Klinicysta ma dość duży wachlarz możliwości w wyborze odpowiedniego testu. Poniżej umieściłam wykaz najpopularniejszych z nich: osobno dedykowanych diagnostyce depresji i zaburzeń lękowych.
Testy diagnostyczne depresji
Najpopularniejszymi narzędziami do diagnozy zaburzeń depresyjnych są następujące testy:
- Skala depresji Becka
- DKO – skala depresyjności
- MMPI – skala depresyjności
- Skala Hamiltona (w skrócie: HAM-D :D)
- Skala depresji Montgomery-Asberg
- Kwestionariusz Ogólnego Zdrowia Psychicznego GHQ Goldberga
Osobiście w praktyce spotkałam się ze stosowaniem jedynie Skali Depresji Becka. Wg mnie jest to mocno niedoskonałe narzędzie, ale na pierwszy rzut w diagnostyce depresji sprawdza się. Jeśli ktoś zastanawia się nad konsultacją psychiatryczną lub psychologiczną, waha się „czy to już ten moment” na kontakt ze specjalistą, czy jego samopoczucie jeszcze jest normą czy już patologią – użycie tego prostego kwestionariusza może rozwiać wątpliwości. Bywa również pomocny w monitorowaniu efektów podjętego leczenia depresji i porównywania otrzymanych wyników w różnych okresach czasu, jak np. przed wdrożeniem leczenia, w trakcie leczenia i po jego zakończeniu. Jest on dostępny w Internecie (np. tutaj) i można użyć go samodzielnie. Stworzony jest on na kryteriach diagnostycznych tzw. dużej depresji z DSM-IV.
W trakcie studiów poznałam jednak również inne narzędzia diagnostyczne zaburzeń nastroju i z tego co zauważyłam klinicyści bardziej ufają wynikom testów takich tak Skala Hamiltona, Montgomery-Asberg, GHQ i DKO. Do skali depresji Becka nie podchodzili entuzjastycznie. DKO to taki polski odpowiednik MMPI, jednak w PL częściej stosowany jest MMPI (nie wiem czemu, bo DKO to równie porządne narzędzie). Być może to kwestia dostępności… Z kolei GHQ Goldberga to kwestionariusz przeznaczony do badań przesiewowych robionych przez lekarzy pierwszego kontaktu, internistów itp. Prosty, szybki i przyjemny teścik na pierwszy rzut diagnostyki :). Skierowany jest do osób dorosłych. Skali Montgomery-Asberg nie stosowałam na sobie, więc nie mam żadnych osobistych uwag, za to używałam jej w formułowaniu studium przypadku. Można zapoznać się z tym narzędziem tutaj. Autor zapewnia, że doskonale nadaje się do monitorowania działania leków antydepresyjnych. Uznaniem wśród psychiatrów cieszy się również skala Hamiltona (HAM-D) ze względu na swe parametry. Zapoznać się z nią można, podobnie jak z poprzednią skalą, tutaj.
Testy diagnostyczne lęku
Najczęściej do diagnozy zaburzeń lękowych używa się następujących narzędzi diagnostycznych:
- Kwestionariusz CISS
- Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI
- Kwestionariusz Osobowości Nerwicowej KON-2006 Aleksandrowicza
W przypadku diagnostyki zaburzeń lękowych przydatne jest narzędzie CISS o którym już pisałam w tym poście. Jak łatwo można się domyśleć u osób z nerwicą przeważają dwa style radzenia sobie ze stresem: skoncentrowany na emocjach i na unikaniu. Typowym testem stosowanym w diagnozie zaburzeń lękowych jest również Inwentarz STAI. Za jego pomocą określa się, czy u danej osoby przeważa lęk ujmowany jako stan przejściowy i uwarunkowany sytuacyjnie czy jako cecha osobowości (względnie stała). Składa się on z dwóch arkuszy.
Psychiatrzy używają też polskiego Kwestionariusza Osobowości Nerwicowej KON-2006, autorstwa Aleksandrowicza. Koncentruje się on na zaburzeniach osobowości mających wpływ na powstanie nerwic. Można go też użyć do monitorowania zmian uzyskiwanych w trakcie leczenia.
Literatura
- Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne.
- Sylwia Kluczyńska (2007): Zaburzenia lękowe – diagnoza i formy pomocy. Niebieska Linia, nr 4.
- własne notatki z wykładów
