Prokrastynacja – nie taki diabeł straszny. Dlaczego odwlekamy działania?

Sporo mówi się o walczeniu z prokrastynacją, czyli zwlekaniem i odkładaniem rzeczy na później. Ta tendencja ujawnia się w różnych dziedzinach życia, a w Internecie można znaleźć tysiące porad, jak z tym sobie poradzić. Jednak prokrastynacja to ważny sygnał. Zanim zacznie się ją zwalczać, warto przyjrzeć się przyczynom unikania wykonania jakiegoś zadania.

Prokrastynacja – przyczyny patologicznego odwlekania

Każde nasze zachowanie ma jakąś przyczynę. Nie inaczej jest z odkładaniem na później. Patologiczne odwlekanie to ważna informacja dla zwlekającego. Może mieć ono głębszy sens i zawsze warto zanalizować, jakie ma ono dla nas znaczenie.

4 najczęstsze powody prokrastynowania to:

1. Lęk – To jedno z częstszych źródeł odwlekania. W artykule Prokrastynacja czy depresja? A może obydwa? wymieniłam i szczegółowo opisałam rodzaje lęków stojących za opisywanym zjawiskiem. Aby nie powtarzać tych samych treści, odsyłam do podlinkowanego tekstu.
2. Perfekcjonizm – Ofiary perfekcjonizmu żywią przekonanie, że jeśli coś robią, to musi być to zrobione doskonale. Wiele czasu spędzają na przygotowywaniu się do zadania, bo porażka jest bolesna. Czasem zajmuje im to tyle czasu, że nie opłaca im się już zaczynać, skoro i tak nie dadzą rady wykonać zadania na czas w najwyższej jakości…
3. Element procesu twórczego – Zwlekanie może być elementem naturalnego procesu twórczego. Znajduje to odzwierciedlenie w przysłowiu „prześpij się z tym, a problem sam się rozwiąże”. Gdy człowiek intensywnie rozpracowywuje jakiś problem, to informacje przetwarzane są przez jego umysł także na poziomie nieświadomym. Ucieczka od zadania wymagającego chociażby niewielkiego wkładu twórczego pozwala naszej nieświadomości intensywnie pracować nad rozwiązaniem tego problemu. Sen o rozwikłaniu trapiącego problemu jest przykładem takiego nieświadomego przetwarzania danych. Zjawisko to nazywane jest w psychologii tzw. inkubacją.
   
4. Potrzeba odpoczynku –  Nie da się być nieustannie efektywnym i produktywnym. Brak motywacji i energii na wykonanie trudnych zadań sprawia, że marnuje się czas lub wykonuje prostsze, przyjemniejsze zadania. Czasami po prostu potrzebujemy przerwy, a prokrastynowanie to odpoczynek i relaks dla mózgu.
   
5. Znak, że pora na zmiany – Chroniczne zwlekanie z zadaniami może być oznaką, że to co mamy zrobić nie służy nam. Jeśli codziennie w pracy walczymy z tym, że wolimy robić inne rzeczy niż nasze obowiązki, warto zastanowić się czy to jest praca, która jest dla nas, która przynosi nam satysfakcję. A może wręcz stoi ona w sprzeczności z naszymi wartościami i potrzebami?
   

To oczywiście nie wszystkie powody, jakie mogą leżeć u podłoża postawy zwlekającej. Zanim zacznie się walczyć z prokrastynowaniem, należy rozpoznać, czym jest ono spowodowane. Następnie dopiero decydujemy, czy w ogóle konieczne są zmiany w naszym postępowaniu.

---

Przeczytaj również: Gość specjalny – lęk

---

Kiedy postawa zwlekająca jest problemem?

Analizując powyższe czynniki można wyróżnić prokrastynację korzystną i szkodliwą. Odwlekanie wynikające z procesu twórczego i inkubacji, a także z potrzeby odpoczynku zaliczamy do zjawiska korzystnego, któremu nie należy się przeciwstawiać. Gdy jednak odwlekanie wykonania zadań przynosi nam więcej szkody niż pożytku, mamy do czynienia z sabotowaniem samych siebie – zachowanie takie zaliczymy do prokrastynacji niekorzystnej.

Odwlekanie najbardziej oddziałuje na sferę nauki i pracy. Jest stresujące, choć początkowo, często po przełożeniu pracy człowiek czuje się lepiej. Niestety zaraz potem ponownie pojawia się stres – zadania nie można ciągle odkładać. W badaniach Rozental i Carlbring (2014) wykazano negatywne związki między prokrastynacją a karierą i sukcesem zawodowym.  Postawa zwlekająca nie pozostaje również obojętna dla zdrowia psychicznego. Otóż umiarkowanie oddziałuje ona na poczucie dobrostanu i prowadzi do gorszego zdrowia psychicznego – większej ilości stresu, zmartwień i poczucia winy. Wpływa również negatywnie na zdrowie fizyczne w długoterminowej perspektywie. Osoby odwlekające odkładają rozpoczęcie leczenia, przejawiają mniej prozdrowotnych zachowań, rzadziej dokonują rutynowych kontroli medycznych oraz rzadziej odwiedzają dentystę. Potwierdzają to badania Sirois (2015) wskazujące, że prokrastynatorzy mogą być narażeni na nadciśnienie oraz choroby serca poprzez stale podwyższony poziom hormonów stresu.

Sprawdź, czy szkodliwie odwlekasz

A oto króciutki tekst pozwalający sprawdzić, czy odwlekanie stanowi dla Ciebie problem. Zastanów się, czy wymienione sytuacje występują w Twoim życiu:

1. Nadmiernie opóźniam wykonanie zadań w pracy, spóźnienia dotyczą też zwykłych spotkań, czasem umawiam się i ktoś na mnie czeka.
2. Wiem, że powinienem zrobić coś konkretnego i w tym czasie… robię coś innego.
3. Znam to uczucie żalu, że nie zabrałem się za coś wcześniej.
4. Mam poczucie, że zwlekam z pewnymi sprawami w moim życiu, choć wiem, że tak być nie powinno.
5. Pod koniec dnia nachodzi mnie refleksja, że mogłem lepiej wykorzystać czas.
6. Moje życie byłoby lepsze, gdybym niektóre rzeczy robił wcześniej.
7. Czasem przez zwlekanie z załatwieniem niektórych spraw, pogarsza się moje samopoczucie i stresuję się tym.

Jeśli na połowę lub więcej odpowiedzi odpowiedź brzmiała „tak”, warto coś w sobie zmienić. O sprawdzonych metodach na odwlekanie z pewnością powstanie kolejny wpis! Póki co, zachęcam każdego prokrastynatora do osobistej refleksji.

Literatura

• Frątczak Grzegorz: Ujarzmij prokrastynację.
• Rozental A., Carlbring P. (2014). Understanding and Treating Procrastination: A Review of a Common Self-Regulatory Failure. Psychology, 05(13), s. 1488–1502.
• Sirois F.M. (2015). Is procrastination a vulnerability factor for hypertension and cardiovascular disease? Testing an extension of the procrastination–health model. Journal of Behavioral Medicine, 38(3) s. 578–89.