Jak już zapewne wiecie liczba przeróżnych fobii jest ogromna. Dziś omówimy dwie z nich, łatwe do pomylenia, bo związanego z innymi ludźmi. To fobia społeczna i antropofobia. Czym się przejawiają, jak je odróżnić od siebie? Czy współtowarzyszą sobie?
Oba zaburzenia należą do zaburzeń lękowych. Co więcej, Klasyfikacja ICD-10 traktuje antropofobię jako szczególny przypadek fobii społecznej.
Antropofobia vs fobia społeczna
Antropofobia – dawniej określana była jako „lęk pustelniczy”. Jest to lęk przed ludźmi, ale w odróżnieniu od fobii społecznej dotyczy lęku przed ludźmi w ogóle, przed społeczeństwem. Ludzie są tutaj przedmiotem lęku, podobnie jak np. wysokość w akrofobii. Z antropofobią łączą się lękowe wyobcowanie i izolacjonizm. Fobia ta znacznie rzadziej występuje niż fobia społeczna, ale często bywa z nią mylona.
Fobia społeczna – dawniej określana też jako „nerwica społeczna”, często jest mylona z nadmierną nieśmiałością. Fobik społeczny odczuwa lęk jedynie przed kontaktami społecznymi (sytuacjami społecznymi i towarzyskimi, lęk przed relacjami interpersonalnymi i odrzuceniem oraz ośmieszeniem) z ludźmi, a nie przed ludźmi w ogólności. Wynika z tego, że antropofobia ma bardziej uogólniony charakter, a fobia społeczna bardziej szczegółowy. W przeciwieństwie do innych rodzajów fobii, fobia społeczna dotyka w podobnym stopniu obie płcie. Często ma swój początek w okresie dojrzewania. Jest zazwyczaj związana z niską samooceną i strachem przed krytyką. Jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych (występuje w populacji ogólnej u 7-9% społeczeństwa).
Objawy fobii społecznej
Zgodnie z obowiązującą Klasyfikacją Zaburzeń Psychicznych ICD-10 z fobią społeczną mamy do czynienia, gdy wszystkie z podanych objawów są obecne:
- Lęk powoduje objawy psychologiczne, behawioralne lub autonomiczne, takie jak czerwienie się, drżenie rąk, nudności, duszności , naglącą potrzebę natychmiastowego oddania moczu, ataki paniki.
- Cecha dominująca to unikanie sytuacji społecznych (w krańcowych przypadkach prowadzi do całkowitej izolacji społecznej).
- Lęk jest ograniczony do sytuacji społecznych lub występuje przede wszystkim w takich sytuacjach.
Fobie społeczne dzieli się na:
- określone – np. ograniczone do jedzenia w miejscach publicznych, do wystąpień publicznych lub do spotkań z przedstawicielami płci przeciwnej;
- rozlane – obejmujące niemal wszystkie sytuacje społeczne poza kręgiem najbliższej rodziny.
Współwystępowanie
Oczywiście oba opisywane zaburzenia mogą występować równocześnie, u tego samego pacjenta (ma on wtedy podwójne rozpoznanie). Ale ze względu na rzadkość antropofobii prawdopodobieństwo zachorowania na obie fobie naraz jest małe. Trzeba jednak pamiętać, że nieleczone zaburzenia lękowe mają tendencję do rozrastania się (objawy się intensyfikują, dochodzą nowe), a lęk może zacząć obejmować coraz to nowe obiekty czy sytuacje.
Żeby nie było tak prosto, to dodatkowo fobii społecznej często towarzyszy agorafobia i depresja, a oba te zaburzenia mogą powodować, że chory przestaje opuszczać dom. Jako, że spożywanie alkoholu doraźnie zmniejsza odczucie lęku, chorzy na fobię społeczną są szczególnie narażeni na uzależnienie. Ponadto pacjenci z fobią społeczną zapadają też na nerwicę natręctw (12% chorych) i dystymię (13%).
Przyczyny fobii społecznej
Wyróżnia się cztery przyczyny fobii społecznej:
- czynniki genetyczne,
- psychologiczne,
- społeczno-kulturowe
- neurobiologiczne.
Oczywiście im więcej czynników nałoży się na siebie, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzenia…Przyjrzyjmy się niektórym z nich.
Ad. 1. Czynniki genetyczne:
Zgodnie z doniesieniami badań diagnoza fobii społecznej uogólnionego typu zwiększa 10x częstość zachorowania u krewnych I stopnia osoby z tą diagnozą (pokrewieństwo I stopnia to rodzice i dzieci danej osoby). Ponadto statystycznie choruje 15% krewnych I stopnia chorego na fobię społeczną.
Jeśli u jednego z bliźniąt jednojajowych rozwinie się fobia społeczna, to prawdopodobieństwo wystąpienia tego zaburzenia u drugiego z bliźniąt wzrasta względem pozostałej populacji o 30–50%.
Ad. 4. Czynniki neurobiologiczne:
Teorie neurobiologiczne fobii społecznej koncentrują się wokół obniżonego potencjału przyłączania się dopaminy do receptorów dopaminergicznych D2 u osób cierpiących na fobię społeczną. Ponadto prawdopodobna jest patologicznie niższa aktywność układu dopaminergicznego wobec aktywności układu współczulnego u osób dotkniętych tym zaburzeniem.
